Выхавальнiк Кавалеуская А.В. 
Фальклор з’яўляецца неацэнным нацыянальным багаццем. Гэта велізарны пласт духоўнай культуры беларусаў, які складаўся калектыўнымі намаганнямі многіх пакаленняў на працягу многіх стагоддзяў. На сучасным этапе нацыянальнага адраджэння неабходна вярнуцца да таго, што было дасягнута нашымі продкамі.
Беларускі нацыянальны фальклор – адзін з самых багатых у славянскім свеце. Ён насычаны педагагічным вопытам і народнай мудрасцю. Талерантнасць, памяркоўнасць, дабрадзейнасць сталі адметнымі рысамі беларусаў. Больш таго, яны суседнічаюць з такімі якасцямі, як асабістая годнасць, мэтанакіраванасць, актыўнасць. Фальклор, бытавыя традыцыі, святы, беларуская класічная літаратура – гэта тыя паняцці, якія аказваюць вялікі ўплыў на фарміраванне нацыянальнага характару. Ён спрыяе творчаму развіццю дзяцей і моладзі ў свеце былін, казак, паданняў. Прыказкі і прымаўкі могуць служыць падставай для маральных запаведзяў, дапамагаючы развіваць мысленне, логіку, цікавасць да гісторыі і культуры народа. Выхаваўчы патэнцыял фальклору бязмежны. Сёння наша грамадства адраджае забытыя традыцыі даўніны, выкарыстоўваючы народны вопыт, ствараючы новыя мадэлі выхаваўчых тэорый і практык. Любы фальклор бярэ свой пачатак у малых жанрах, у лік якіх уваходзяць загадкі, прыказкі і прымаўкі.
Прыказкі трывала кладуцца на памяць. Іх запамінанне палягчаецца гульнёй слоў, рознымі сугуччамі, рыфмамі, рытмікай, часам вельмі майстэрскай. Канчатковай мэтай прыказак заўсёды было выхаванне. З аднаго боку, яны ўтрымліваюць педагагічную ідэю, з другога – аказваюць выхаваўчы ўплыў.
Загадкі заклікаць развіваць мысленне дзяцей, прывучаць іх аналізаваць прадметы і з’явы з розных абласцей навакольнай рэчаіснасці; прычым наяўнасць вялікай колькасці загадак аб адной і той жа з’яве дазваляюць даваць усебаковую характарыстыку прадмету (з’яве). Але значэнне загадак ў разумовым выхаванні далёка не вычэрпваецца развіццём мыслення, яны таксама ўзбагачаюць розум звесткамі аб прыродзе і ведамі з самых розных абласцей чалавечага жыцця. Выкарыстанне загадак у разумовым выхаванні каштоўна тым, што сукупнасць звестак аб прыродзе і чалавечым грамадстве набываецца дзіцём у працэсе актыўнай разумовай дзейнасці.
Загадкі спрыяюць развіццю памяці дзіцяці, яго вобразнага мыслення, шпаркасці разумовых рэакцый. Загадка вучыць дзіця параўноўваць прыкметы розных прадметаў, знаходзіць агульнае ў іх і тым самым фармуе ў яго уменне класіфікаваць прадметы, адкідаць іх неістотныя прыкметы. Іншымі словамі, з дапамогай загадкі фармулююцца асновы тэарэтычнага творчага мыслення.
Годнымі ўвагу сродкамі выхаваўчага ўздзеяння з’яўляюцца пестушки і пацешкі. Пестушкі атрымалі сваю назву ад слова песціць – няньчыць, насіць на руках. Гэта кароткія вершаваныя прыпевы, якімі суправаджаюць рухі дзіцяці пры пяставанні.
Пестушки маюць сэнс толькі пры суправаджэнні іх тактыльным прыёмам – лёгкім цялесным дотыкам. Ласкавы масаж, які суправаджаецца вясёлай немудрагелістай песенькай з выразным вымаўленнем вершаваных радкоў, выклікае ў дзіцяці бадзёры, вясёлы настрой. У пестушках ўлічваюцца ўсе асноўныя моманты фізічнага развіцця дзіцяці. Калі ён пачынае станавіцца на ножкі, яму кажуць адно; дзіцяці, які робіць першыя крокі, вучаць цвярдзей стаяць на ножках і пры гэтым кажуць іншыя пестушки. Пестушки паступова пераходзяць у песенькі-пацешкі, якія суправаджаюць гульні дзіцяці з пальцамі, ручкамі, ножкамі. У гэтых гульнях ужо часта прысутнічае і педагагічнае – настаўленне.
Казкі з’яўляюцца важным выхаваўчым сродкам, на працягу стагоддзяў выпрацаваным і правераным народам. Жыццё, народная практыка выхавання пераканаўча даказалі педагагічную каштоўнасць казак. Дзеці і казка – непадзельныя, яны створаны адзін для аднаго і таму знаёмства з казкамі свайго народа павінна абавязкова ўваходзіць у курс адукацыі і выхавання кожнага дзіцяці. Найбольш характэрныя асаблівасці казак – народнасць, аптымізм, захапляльнасць сюжэта, вобразнасць і пацешнасць, і, нарэшце, дыдактызм. Матэрыялам для народных казак служыла жыццё народа: яго барацьба за шчасце, вераванні, звычаі і навакольная прырода. У вераваннях народа было нямала забабоннага і цёмнага. Гэта цёмнае і рэакцыйнае – следства цяжкага гістарычнага мінулага працоўных. У большасці ж казак адлюстраваны лепшыя рысы народа: працавітасць, адоранасць, вернасць у баі і працы, бязмежная адданасць народу і Радзіме. Ўвасабленне ў казках станоўчых рысаў народа і зрабіла казкі эфектыўным сродкам перадачы гэтых рыс з пакалення ў пакаленне. Менавіта таму, што казкі адлюстроўваюць жыццё народа, яго лепшыя рысы, выхоўваюць у падрастаючым пакаленні гэтыя рысы. Народнасць — з’яўляецца адной з найважнейшых характарыстык казак.
У маленстве маці і бабулі закалыхваюць дзяцей ласкавымі калыханкамi — песнямi, забаўляюць іх пестушкамi і пацешкамi, гуляючы з іх пальчыкамі, ручкамі, ножкамі, падкідваючы іх на каленях або на руках. Асноўны змест калыханак — песень – каханне маці да свайго дзіцяці, яе мары аб шчаслівай будучыні. Яны насычаны паэтычнымі вобразамі птушак, дзікіх звяроў, хатніх жывёл, смешных і страшных, ласкавых і сярдзітых, якія прыходзяць да калыскі дзіцяці.
У калыханках -песнях маці распавядала аб навакольнай рэчаіснасці, услых думае аб мэце і сэнсе жыцця, вымаўляе свае клопаты, радасці і смутак. У калыханцы- песні маці знаходзіць выхад сваім пачуццям, магчымасць выгаварыцца да канца, выказацца і атрымаць псіхічную разрадку.
Фальклор у выхаванні дзяцей играе важную ролю. Дзяленне яго на жанры дазваляе ў пэўным узросце дзіцяці ўзбагачаць яго духоўны свет, развіваць патрыятызм, павагу да мінулага свайго народа, вывучэнне яго традыцый, засваенне маральных нормаў паводзін у грамадстве. Фальклор развівае вусную гаворку дзіцяці, ўплывае на яго духоўнае развіццё, на яго фантазію. Кожны жанр дзіцячага фальклору вучыць пэўным маральным нормам. Так, напрыклад, казка, шляхам упадаблення у жывёл людзьмi, паказвае дзіцяці нормы паводзін у грамадстве, а чароўныя казкі развіваюць не толькі фантазію, але і кемлівасць. Прыказкі, прымаўкі вучаць дзяцей народнай мудрасці, выпрабаванай стагоддзямі і не страціла сваёй актуальнасці і ў наш час. І хоць быліны не так простыя для ўспрымання дзяцей, усё ж яны накіраваны на выхаванне павагі да мінулага народа, на вывучэнне традыцый і паводзін людзей ва ўсе часы, на патрыятызм славянскага народа, які, нягледзячы ні на што, заставаўся верным сваёй Радзіме і ўсяляк абараняў яе. Пераважна яна выкарыстоўваецца тады, калі дзіця яшчэ зусім малое. Напрыклад, малому спяваюцца калыханкі песенькі, каб супакоіць яго, усыпіць. Таксама ў песенную лірыку ўваходзяць прыпеўкі, прымаўкі, пестушки, скорагаворкі, лічылкі. Вось яны як раз накіраваны на развіццё ў дзяцей слыху, прамовы, так як у іх выкарыстоўваецца асаблівая спалучэнне гукаў.
Такім чынам, далучэнне дзіцяці да народнай культуры пачынаецца з дзяцінства, дзе закладваюцца асноўныя паняцці і прыклады паводзінаў. Культурная спадчына перадаецца з пакалення ў пакаленне, развіваючы і узбагачаючы свет дзіцяці. Фальклор з’яўляецца унікальным сродкам для перадачы народнай мудрасці і выхаванні дзяцей на пачатковым этапе іх развіцця.